آویشن

در ادامه مطلب ادویه جات این بار با آویشن یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و خواص آن آشنا خواهیم شد…

آویشن (thyme)چیست ؟

آویشن از خانواده نعناعیان است ، دارای پراکنش جهانی به جز قطب شمال و قطب جنوب می باشد .

حدود دویست تا پنج هزار گونه از بوته های معطر  شناخته شده اند .

اغلب گونه های آویشن و خانواده های نعناعیان دارای ترپن ها(اسانس تشکیل شده از چربی های ساده) هستند .

بیشتر این اسانس در غدد اپیدرمی برگ ها ، ساقه ها و اندام های زایشی ذخیره می شوند .

آویشن در دامنه های خشک ، نواحی مدیترانه کشور هایی مانند فرانسه ، پرتغال اسپانیا و یونان می روید .

سطح زیر کشت در تمام نقاط ایران رو به افزایش است .

البته در مناطق غربی و رشته کوه زاگرس گونه های وحشی آویشن دیده می شود.

ارتفاع گیاه آویشن بیست تا پنجاه سانتی متر است.دارای شاخ و برگ متراکم می باشد و همیشه سبز است .

برگ های آن بسیار کوچک ، نیزه ای و یا به شکل لوزی می باشند.

برگ ها  در روی ساقه مقابل یکدیگر بر روی شاخه قرار دارند. برگ ها بدون دمبرگ هستند یا دمبرگ بسیار ریزی دارند .

ساقه های بوته کرک دار و به رنگ خاکستری دیده می شوند ، کرک ها دارای مقادیری اسانس می باشند .

گل های آویشن معمولا ریز بوده و در قسمت فوقانی برگ و بوته  می رویند .

این گل ها به رنگ بنفش روشن و گاهی صورتی دیده می شوند.

در برخی گونه ها گل ها به رنگ سفید و سیاه هستند که بیشتر به مصارف طبی می رسند .

بذر یا میوه ی آویشن بسیار ریز و مانند گرد گل می باشد .

تعداد هزار تا هزار و هفتصدعدد بذر  به اندازه یک اونس (حدود دو تا سه گرم) وزن دارند .

آویشن در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی دارد .

ارزش غذایی آویشن :

در مقدار صد گرم از آویشن خشک موادی مانند پروتئین، کربوهیدرات، چربی و فیبر

موادی معدنی از قبیل : سدیم ، پتاسیم ، فسفر ، منیزیم ، و روی و ویتامین های K , B3 , E موجود است.

روش خشک کردن آویشن :

ابتدا آویشن شسته شود مقدار آب اضافه ی آن را باید جدا کرد .

سپس آن را درون خشک کن با دمای چهل درجه سانتی گراد  قرار می دهیم

و به مدت دو تا سه روز آن را به آرامی  جابجا کرده تا زمانی که رطوبت آویشن کاسته شود .

استفاده از خشک کن باعث حفظ رنگ سبز برگ ها و همچنین عطر آن می شود .

نکته :

برای خشک کردن گیاه وسبزی ها از قرار دادن در برابر نور مستقیم آفتاب جلوگیری کنید .

زیرا به مقدار زیادی ارزش غذایی و رنگ و عطر آن کم می شود .

روش تهیه اسانس  :

قسمت های مورد استفاده در تهیه اسانس  ساقه ها ، برگ ها و گل های آن است که به روش تقطیر روغن و اسانس را استخراج می کنند .

مرحله ی اول پاکسازی گیاه از گرد و خاک و قرار دادن قسمت های مورد نظر همراه با آب در دیگ بخار استیل است

پاکسازی ، جدا سازی روغن و تبخیر آب اضافه شده مراحل تولید اسانس آویشن می باشد .

اسانس آویشن به رنگ زرد کمرنگ بوده و در بعضی گونه ها به رنگ قهوه ایی متمایل به قرمز دیده می شود .

رشد و نمو گیاه کیفیت و کمیت مواد خشک جامد ومقدار اسانس بر اساس فرآیند ژنتیکی کنترل می شود ،

اما عامل محیطی نیز نقش مهمی را ایفا  میکند.

تنوع فصلی و روش کاشت و داشت گیاه اثر زیادی بر طعم ، رنگ ، ترکیبات شیمیایی و ویسکوزیته روغن  می گذارد .

آویشن دارای بوی مطبوع و قوی و طعمی تند و پایدار است . در اسانس آن عطر بیشتری استشمام می شود .

به دلیل ترکیبات موجود به عنوان چاشنی غذا و در تولید دسر های لبنی استفاده می شود .

همچنین  نگهدارنده طبیعی مواد غذایی به عنوان ضد کپک و ضد باکتری مورد استفاده قرار می گیرد.

ترکیبات شیمیایی اسانس :

از جمله مواد موجود در آویشن که باعث متمایز کردن این گیاه با دیگر گیاهان می شود ترکیبات شیمیایی آن می باشد .

این مواد شامل : پینن ، دیپانین ، سیمن ، لیتالول می باشد .

بیش از چهل درصد از آن را روغن های فرار مانند کارواکرول و تیمول را تشکیل می دهد .

اسید تیمیک خاصیت ضد عفونی کننده آویشن را داراست .

خواص دارویی آویشن :

مزاج گرم و خشک دارد

• بیماری تنفسی را درمان می کند

برونشیت ، سل ، سیاه سرفه را با استفاده استنشاق بخور آویشن و یا مصرف دمنوش آن می توان درمان کرد .

• قوی شدن مفاصل ، کاهش درد سیاتیک ، رماتیسم مزمن

استفاده از اسانس به صورت مستقیم بر روی پوست موجب قرمزی پوست می شود .

اما ریختن دو تا سه گرم از اسانس درون آب و ماساژ دادن درد را می کاهد .

• ترکیب دم کرده آویشن و مقداری سرکه برای از بین رفتن زگیل ، جوش ، و ورم های بلغمی مناسب است .

• تقویت بینایی

به دلیل داشتن بتاکاروتن بینایی را قوی و کم سویی را از بین می برد .

• خلط آور و ضد سرفه

پاکسازی شش ها به دلیل وجود فلانوئید و روغن های فرار کارواکرول وتیمول می باشد .

• شربت آویشن باعث افزایش اشتها ، رفع سوء هاضمه و هضم کننده غذا است .

• خاصیت ضدعفونی کننده

آویشن دم کرده عفونت روده را دفع می کند و باعث دفع کرم روده ( تریکوسفال ، کرم کدو ، کرمک ) می شود .

البته در دوز بالای عفونت و مقدار فراوان کرم  به صورت تنقیه استفاده می شود .

• خاصیت ضدالتهابی

به دلیل وجود تانن برای بیماری های پوستی مخصوصا زونا بسیار مفید است .

مقداری از دمنوش  را روی پارچه ریخته و بر روی زخم قرار دهید .

• از بین بردن بوی بد دهان و زخم و آفت دهان

مخلوط یک تا دو قطره اسانس و آب  بهترین دهانشویه طبیعی می باشد.

کاربرد دارویی آویشن در خمیر دندان ، صابون و دهانشویه ها است .

• مقوی معده

• تنظیم کننده فشار خون و کاهش غلظت خون

• آویشن قاعده آور است

• ضد ریزش مو

جوشانده آویشن را بر سر و ساقه موها ریخته بریزید پس از چند دقیقه آن را بشویید .

باعث درخشندگی مو و پیشگیری از ریزش مو می شود.

روش تهیه دمنوش  برای سرفه :

بیست تا سی گرم از گیاه خشک آویشن  را درون یک لیتر آب ریخته به مدت دو تا سه دقیقه بگذارید که بجوشد .

از صافی عبور دهید همراه با عسل میل کنید .

منع مصرف :

زیاده روی در مصرف اسانس آویشن مسمومیت ایجاد می کند .

باید توجه کرد که در برخی افراد  دارای اختلالات تیروئید ، بیماران قلبی ، زنان حامله و شیرده از مصرف آن بپرهیزند .

مطالب ادامه دارند….