در ادامه مطلب ادویه جات این بار با آویشن یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و خواص آن آشنا خواهیم شد…
آویشن (thyme)چیست ؟
آویشن از خانواده نعناعیان است ، دارای پراکنش جهانی به جز قطب شمال و قطب جنوب می باشد .
حدود دویست تا پنج هزار گونه از بوته های معطر شناخته شده اند .
اغلب گونه های آویشن و خانواده های نعناعیان دارای ترپن ها(اسانس تشکیل شده از چربی های ساده) هستند .
بیشتر این اسانس در غدد اپیدرمی برگ ها ، ساقه ها و اندام های زایشی ذخیره می شوند .
آویشن در دامنه های خشک ، نواحی مدیترانه کشور هایی مانند فرانسه ، پرتغال اسپانیا و یونان می روید .
سطح زیر کشت در تمام نقاط ایران رو به افزایش است .
البته در مناطق غربی و رشته کوه زاگرس گونه های وحشی آویشن دیده می شود.
ارتفاع گیاه آویشن بیست تا پنجاه سانتی متر است.دارای شاخ و برگ متراکم می باشد و همیشه سبز است .
برگ های آن بسیار کوچک ، نیزه ای و یا به شکل لوزی می باشند.
برگ ها در روی ساقه مقابل یکدیگر بر روی شاخه قرار دارند. برگ ها بدون دمبرگ هستند یا دمبرگ بسیار ریزی دارند .
ساقه های بوته کرک دار و به رنگ خاکستری دیده می شوند ، کرک ها دارای مقادیری اسانس می باشند .
گل های آویشن معمولا ریز بوده و در قسمت فوقانی برگ و بوته می رویند .
این گل ها به رنگ بنفش روشن و گاهی صورتی دیده می شوند.
در برخی گونه ها گل ها به رنگ سفید و سیاه هستند که بیشتر به مصارف طبی می رسند .
بذر یا میوه ی آویشن بسیار ریز و مانند گرد گل می باشد .
تعداد هزار تا هزار و هفتصدعدد بذر به اندازه یک اونس (حدود دو تا سه گرم) وزن دارند .
آویشن در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی دارد .
ارزش غذایی آویشن :
در مقدار صد گرم از آویشن خشک موادی مانند پروتئین، کربوهیدرات، چربی و فیبر
موادی معدنی از قبیل : سدیم ، پتاسیم ، فسفر ، منیزیم ، و روی و ویتامین های K , B3 , E موجود است.
روش خشک کردن آویشن :
ابتدا آویشن شسته شود مقدار آب اضافه ی آن را باید جدا کرد .
سپس آن را درون خشک کن با دمای چهل درجه سانتی گراد قرار می دهیم
و به مدت دو تا سه روز آن را به آرامی جابجا کرده تا زمانی که رطوبت آویشن کاسته شود .
استفاده از خشک کن باعث حفظ رنگ سبز برگ ها و همچنین عطر آن می شود .
نکته :
برای خشک کردن گیاه وسبزی ها از قرار دادن در برابر نور مستقیم آفتاب جلوگیری کنید .
زیرا به مقدار زیادی ارزش غذایی و رنگ و عطر آن کم می شود .
روش تهیه اسانس :
قسمت های مورد استفاده در تهیه اسانس ساقه ها ، برگ ها و گل های آن است که به روش تقطیر روغن و اسانس را استخراج می کنند .
مرحله ی اول پاکسازی گیاه از گرد و خاک و قرار دادن قسمت های مورد نظر همراه با آب در دیگ بخار استیل است
پاکسازی ، جدا سازی روغن و تبخیر آب اضافه شده مراحل تولید اسانس آویشن می باشد .
اسانس آویشن به رنگ زرد کمرنگ بوده و در بعضی گونه ها به رنگ قهوه ایی متمایل به قرمز دیده می شود .
رشد و نمو گیاه کیفیت و کمیت مواد خشک جامد ومقدار اسانس بر اساس فرآیند ژنتیکی کنترل می شود ،
اما عامل محیطی نیز نقش مهمی را ایفا میکند.
تنوع فصلی و روش کاشت و داشت گیاه اثر زیادی بر طعم ، رنگ ، ترکیبات شیمیایی و ویسکوزیته روغن می گذارد .
آویشن دارای بوی مطبوع و قوی و طعمی تند و پایدار است . در اسانس آن عطر بیشتری استشمام می شود .
به دلیل ترکیبات موجود به عنوان چاشنی غذا و در تولید دسر های لبنی استفاده می شود .
همچنین نگهدارنده طبیعی مواد غذایی به عنوان ضد کپک و ضد باکتری مورد استفاده قرار می گیرد.
ترکیبات شیمیایی اسانس :
از جمله مواد موجود در آویشن که باعث متمایز کردن این گیاه با دیگر گیاهان می شود ترکیبات شیمیایی آن می باشد .
این مواد شامل : پینن ، دیپانین ، سیمن ، لیتالول می باشد .
بیش از چهل درصد از آن را روغن های فرار مانند کارواکرول و تیمول را تشکیل می دهد .
اسید تیمیک خاصیت ضد عفونی کننده آویشن را داراست .
خواص دارویی آویشن :
مزاج گرم و خشک دارد
-
بیماری تنفسی را درمان می کند
برونشیت ، سل ، سیاه سرفه را با استفاده استنشاق بخور آویشن و یا مصرف دمنوش آن می توان درمان کرد .
-
قوی شدن مفاصل ، کاهش درد سیاتیک ، رماتیسم مزمن
استفاده از اسانس به صورت مستقیم بر روی پوست موجب قرمزی پوست می شود .
اما ریختن دو تا سه گرم از اسانس درون آب و ماساژ دادن درد را می کاهد .
-
ترکیب دم کرده آویشن و مقداری سرکه برای از بین رفتن زگیل ، جوش ، و ورم های بلغمی مناسب است .
-
تقویت بینایی
به دلیل داشتن بتاکاروتن بینایی را قوی و کم سویی را از بین می برد .
-
خلط آور و ضد سرفه
پاکسازی شش ها به دلیل وجود فلانوئید و روغن های فرار کارواکرول وتیمول می باشد .
-
شربت آویشن باعث افزایش اشتها ، رفع سوء هاضمه و هضم کننده غذا است .
-
خاصیت ضدعفونی کننده
آویشن دم کرده عفونت روده را دفع می کند و باعث دفع کرم روده ( تریکوسفال ، کرم کدو ، کرمک ) می شود .
البته در دوز بالای عفونت و مقدار فراوان کرم به صورت تنقیه استفاده می شود .
-
خاصیت ضدالتهابی
به دلیل وجود تانن برای بیماری های پوستی مخصوصا زونا بسیار مفید است .
مقداری از دمنوش را روی پارچه ریخته و بر روی زخم قرار دهید .
-
از بین بردن بوی بد دهان و زخم و آفت دهان
مخلوط یک تا دو قطره اسانس و آب بهترین دهانشویه طبیعی می باشد.
کاربرد دارویی آویشن در خمیر دندان ، صابون و دهانشویه ها است .
-
مقوی معده
-
تنظیم کننده فشار خون و کاهش غلظت خون
-
آویشن قاعده آور است
-
ضد ریزش مو
جوشانده آویشن را بر سر و ساقه موها ریخته بریزید پس از چند دقیقه آن را بشویید .
باعث درخشندگی مو و پیشگیری از ریزش مو می شود.
روش تهیه دمنوش برای سرفه :
بیست تا سی گرم از گیاه خشک آویشن را درون یک لیتر آب ریخته به مدت دو تا سه دقیقه بگذارید که بجوشد .
از صافی عبور دهید همراه با عسل میل کنید .
منع مصرف :
زیاده روی در مصرف اسانس آویشن مسمومیت ایجاد می کند .
باید توجه کرد که در برخی افراد دارای اختلالات تیروئید ، بیماران قلبی ، زنان حامله و شیرده از مصرف آن بپرهیزند .
مطالب ادامه دارند….